Psikolojik şiddet nedir?
Duygusal ilişkilerde çok yaygın olarak bilinen psikolojik şiddet, bireylerin zihinsel ve duygusal sağlığını hedef alan, fiziksel izler bırakmasa da bireyin ruh sağlığı üzerinde derin yaralar açabilen bir şiddet türüdür. Somut olarak görünmeyen ancak psikolojik şiddete maruz kalan kişinin kendine olan güvenini, benlik saygısını ve duygusal dengesini yıkıcı bir biçimde etkileyen bir şiddet türüdür. Somut bir gerçeklik olmadığında kaynaklı fark edilmesi de bir o kadar zordur.
Psikolojik şiddet uygulayan insanların zemininde ne yatar, hangi psikolojik ve patolojik rahatsızlıkları barındırır?
Psikolojik şiddet uygulayan bireylerin zemininde çeşitli psikolojik faktörler veya geçmiş deneyimler yatmaktadır. Bunlardan birkaçına örnek verecek olursak başta bireylerin güç ve kontrol ihtiyacı yer almaktadır. Bu bireyler başkaları üzerinde güç gösterisi yaparak karşısındaki mağduru kontrol altına alır ve kendini daha güçlü hissederler. Ek olarak bu bireyler temelde kendi duygusal ve psikolojik zayıflıklarını başkalarına yansıtarak üstün gelme eğilimindedir, bu nedenle de yüksek bir iç çatışmaya sahiptirler, başkalarını aşağılayarak veya küçümseyerek kendi yetersizlik duygularını bastırmaya çalışırlar. Burada mağdur, bireyin kendi yetersizlik ve iç çatışmalarında tampon görevi görür. Bir diğer örnek sebepte bu bireylerin geçmiş yaşantılarında travmatik ve negatif deneyimlerin olduğu saptanmıştır. Çocukluk dönemlerinde ya da geçmiş ilişkilerinde maruz bırakıldıkları şiddet, ileriki yaşantılarında ‘’artık kontrol bende’’ hissiyatı ve düşüncesiyle benzer davranışları sergilemelerine neden olabilmektedir. Bazı kişilik bozuklukları da psikolojik şiddet uygulayan bireylerin zemininde yer almaktadır örneğin Borderline Kişilik Bozukluğu, Narsistik Kişilik Bozukluğu, Antisosyal Kişilik Bozukluğu gibi bazı patolojik veya psikiyatrik rahatsızlıklar psikolojik şiddet uygulama eğilimini arttırabilir. Bu bireyler yine kendi hayal kırıklıklarıyla baş edemez ve sorunluluğu karşı tarafa yükleyerek, onları suçlayarak içsel olarak rahatlamaya çalışırlar.
Psikolojik şiddet uygulayan insanlar değişir mi?
Bu soru ise bir diğer akla gelen ve cevabı oldukça karmaşık bir sorudur. Öncelikle bu bireylerin değişimi için başta kişinin bu durumun farkında olması, bu davranışın normal olmadığının bilincinde olması gerekir. Bireylerin değişime açık olması ve daha sağlıklı ilişkiler kurmak için gelişmeye ve değişmeyi istemelidirler. Bunlar dışında ise bireyin psikolojik bir destek alması şarttır, terapi yoluyla bu davranışların altında yatan sebepler keşfedilerek bireyin düşünce kalıpları gerektiği yerde değiştirilerek daha sağlıklı davranışlar sergilemesine yardımcı olur. En önemlisi ise bu süreçlerde aile, arkadaşlar ve sosyal çevrenin tüm bu süreçlerde bireye umutla ve sabırla destek olmasıdır. Bireye yargılayıcı, eleştirel bir tutumla yaklaşmak yerine, bu durumun kabul ve kararlılığın ardından geçici bir süreç olduğuna ikna ederek destekleyici bir tutum sergilenmelidir. Bu sebepler göz önünde bulundurularak, her birey farklı ve biricik olduğundan kaynaklı iyileşme sürecindeki hız ve başarı kişiden kişiye değişmektedir.
Konuyla alakalı yapmış olduğum, duygusal ilişkilerde psikolojik şiddet araştırmamda, kadın ve erkeklerde psikolojik şiddete maruz kalınmasını araştırdım. 54 katılımcının eşlik ettiği araştırmamda %74 kadın, %26 erkek katılımcı bulunmakta. Göze çarpan verilere örnek verecek olursak katılımcıların %42,6’lık kısmı ilişkilerinin zarar görmemesi adına partner isteği üzerine çevrelerindeki kimselerle bağlarını kopartmakta, bu bir yandan kişinin çevresinden soyutlanmasına diğer yandan ise partnere bağlılığı arttıran bir etken olarak psikolojik şiddet türleri arasına girmektedir. Katılımcıların %40,7’lik bir kısmı ise partnerlerine göre hep suçlu olan taraftalar, bu psikolojik şiddet türü ise mağdur tarafta sürekli olarak kendi suçlu görmekle beraber gelen bir değersizlik ve özgüven kaybına sebep olacaktır. Katılımcıların %46,3’lük bir kısmı ise partnerinin hoşuna gitmeyen bir durumla karşılaşıldığında partnerleri, kendileriyle veya vermiş oldukları ilgiyle cezalandırıyor bu da psikolojik şiddet uygulayan kişiye duygusal bir bağımlılık yaratmakta.
Psikolojik şiddet önlenebilir mi?
Psikolojik şiddet, aile içinde, iş yerinde ya da duygusal ilişkilerde meydana gelebilir ve çoğu zaman uzun bir süre fark edilemez. Bu nedenle bu tür bir şiddeti önlemek için öncelikli olarak bireylerin psikolojik şiddeti tanımaları ve bu durumun farkında olmaları gerekir. Ancak ve ancak sorunu görme, tanıma ve farkındalıkla önüne geçebilir.
Uzman Klinik Psikolog Damla KANKAYA SÜNTEROĞLU
Yazan: Psikolog Öğrencisi Merve Demirtaş
News
