EGZERSİZLE ŞAŞILIK TEDAVİSİNİ PLANLAMA
Şaşılık egzersizle tedavi edilebilen bir göz hastalığıdır. Şaşılıkta onlarca göz fonksiyonu bozulur. Bunların düzeltilmesi ameliyatsız şaşılığın düzelmesini sağlar. İçe şaşılıkta yukarı doğru çapraz şaşılık oluşmadan hızlı davranmak zorundasınız. Çapraz şaşılık ameliyatı gerektirir.
Yaşam boyu gözlük kullanmamak ilk hedef olmalı: Şaşılığın egzersizle veya ameliyatla düzeldiğini, ama yaşam boyu gözlük takıldığını düşünün. Bu başarısız bir tedavidir.
Artı gözlük: Çocukluk çağı yakını görememedir. Giderek azalır. Şaşılık ve göz tembelliği nedeniyle hatalı uygulamalar numara azalmasını engeller. Az gören gözde, tembel gözde, astigmatlı gözde kapatılan gözde numara azalması olmaz. Göz hekimine çok görev düşmektedir.
Astigmat: Yamuk görmektir. Doğuştan astigmat azdır. Göz kasları arası dengesizlik ve göz kapağı baskısı astigmat nedenidir. İçe şaşılıkta gecikmek çapraz yukarı doğru şaşılığa ve 35-145 derece eksenli astigmata neden olur. Gözlükte taksa ciddi görme bozukluğu nedenidir. Görme gayreti gözü gerer.
Eksi ve eksi astigmat: Miyop ve miyop astigmat sonradan gelişir. Daha çok dışa şaşılıkta olur.
İlaçlı muayenenin tamamını gözlük olarak vermek: Örneğin +7.00 numara artı gözlük varsa +4.00 veya +5.00 numara ile yakın ve uzak çok rahat görme sağlar. Şaşılıkta +7.00 tam numara verilir. Bunun zararı
Beyin göz numarasını azaltmaz.
Gözlüğe bağımlılık gelişir.
Konverjans bozulur, ileri dönemlerde şaşılık düzelince konverjans yetmezliği gelişir, gözler yakında aynı noktada toplanmaz, çocuk harfleri karıştırır.
Uyum, odaklama, konverjans işbirliği bozulur..
Şaşı gözde iki sarı nokta : Sarı nokta fovea centralis görüntünün beyne nakil olduğu noktadır. Keskin görme hücrelerinin %90 ı buradadır. Buradan uzaklaştıkça hücre azalır, netlik azalır.
Şaşı gözde ikinci sarı vardır, burası az görür. Göz tembelliği ve çift görme nedenidir. Hedef burayı unutturmak. Yoksa şaşılık tedavisi tam olmaz, ameliyat olsa da tekrar kayar veya sağlam gözü daha fazla kullanır.
(Ekzantrik fiksasyon)
Beyni önemseyin: Beyin görür, göz nakil aracıdır. Nakil aracının (tekerinin pardon) kasını bozulması söz konusudur. Az görme beyinle ilgilidir ve kayan gözün başka bir alana bakarak farklı görüntü gözü tembelleştirir.
Beyin mükemmeli seçer. Güzeli seçmek demek iyi gören ve orta hattaki, düşük numaralı ve astigmatı olmayan gözü seçer. Bu diğer gözün tembelleşme nedenidir.
Çift görme: Bir gözün başka alana bakması çift görme nedenidir. Çocuk tökezler. Tökezlemesin diye beyin kayan gözü gölgeler. (Supressiyon)
Supressiyon: Beynin kayan gözün görüntüsünü gölgelemesidir, görmeyi baskılar. Kaymayı artırır, giderek göz tembelliğine neden olur. Kapatma tedavisi ile düzelmez çünkü iki göz açıkken vardır.
Gözü rahatlatmak: Şaşılıkta göz kasları arasında denge bozulmuştur. Bu gözde kasılma ve gerginlik nedenidir giderek de artar. Gözü rahatlamanın en kolay ve etkili yolu palming egzersizidir.
Gözde neler gerginlik yapar?
Göz kapağı baskısı
Göz dış kasları arasındaki dengesizlik
Uyum gücünün görme ve gözü merkezde tutma gayreti (füzyon) ile artması
İki göz yerine tek gözün kullanılması (Sağlam göz)
Sistemi çalışır hale getirmek: Önce sistemi daha fazla bozmamak gerekir. Şaşılıkta onlarca fonksiyon bozulur. Hatalı tedavi uygulamaları zaten bozulmuş olan sistemi daha fazla bozar. Bozuklukları derinleştirir, düzeltmeyi daha fazla uzatır.
Göz fonksiyonlarını çalışır hale getirmek: Şaşılıkta onlarca fonksiyon bozulur. Bunlar iki gözle tek görme, füzyon, eş zamanlı algılama, görüntü tamamla, stereoskopik görme (derinlik, 3 . boyut)…. Düzeltmeler kademe kademe olur. Bazı uygulamalar birkaç fonksiyonu aynı zamanda düzeltir.
Odaklama, uyum ve konverjans iş birliği içinde çalışır. Şaşılıkta bu iş birliği bozulur. Uyum güçlenir, konverjans zayıflar.
Odaklama : Göz içindeki lensin ve mükemmel görmede etkili gözbebeğinin çalışır hale getirilmesi ile sağlanır. Özel egzersiz aleti kullanılır.
Uyum : Uyum kameradaki zumun karşılığıdır. Her mesafede görüntünün sarı noktada odaklanması göz içindeki lens ‘in açılıp kapanması ile sağlanır. İçe şaşılıkta özel gözlüklerle uyumu gevşetmek, görmeyi artırmak, dışa şaşılıkta uyumu güçlendirmek gerekir.
Konverjans : Yakına bakarken her iki gözün aynı noktada toplanmasıdır. İçe şaşılığı düzeltmek için ilaçlı muayenenin hepsi verilirse gözler dışa kayar, ama aynı zamanda konverjansı bozar.
BOZUKLUKLARI GİDERMEK:
Göz tembelliği, fonksiyon bozuklukları, gecikilirse kas bozuklukları, ekzantrik fiksasyon, iki gözle tek görme, füzyon, stereoskopik görme ciddi bozukluklardır. Eş zamanlı algılama, görüntü tamamlama ve oryantasyon bozukluğu yukarıdaki bozukluklar düzelince kendiliğinden düzelecektir.
Göz tembelliği: En ciddi sorundur. İki göz arası numara farkı veya yüksek astigmat şaşılık nedenidir. Beyin iyi gören gözü seçer diğeri tembelleşir. Kayan göz keskin görme hücrelerinin az olduğu sarı noktadan uzakta hatalı bir noktada odaklama yapar.
Görmeyi geliştirmek: Sağlam gözü kapatmak eskiden uygulanan bir görme geliştirme yöntemidir. 1735 den beri uygulandı. Mahsurları nedeniyle terk edildi, ama ülkemizde maalesef daha uygulayanlar var. 2000 yılından beri iki göz açık aktif göz tembelliği uygulanmaktadır.
Yayınlar: Göz tembelliği düzelirse şaşılık %80-87 oranında düzelir.
Kapattığını gözün numarası azalmaz, artar. İçe şaşılıkta artı gözlük çoğunluktadır. Sağlam gözü kapatırsanız görmüyor diye beyin numarayı artırır.
Astigmat ciddi göz tembelliği ve şaşılık nedenidir. Göz kapağı baskısı ve göz dış kasları arasındaki dengesizlik astigmat nedenidir. Egzersizle astigmat kontrol altına alınmalıdır.
Kazanırken kaybetmek: 2 saatlik kapatma bir kazanç sağlarsa da gözü tembelleştiren durum gün boyu kazanılanın tekrar kaybedilmesine neden olacaktır.
Göz kasları arasındaki dengesizliğin giderilmesi: İki gözde 6+6 dış kas vardır. Bunlar iş birliği içinde çalışır ve birbirine etkileşim içindedir. Biri kasılınca diğer gözdeki ilgili kas gevşer. Bazı kaslar diğer gözdeki kasın hareketini destekler.
Başlangıçta fonksiyon bozukluğu kas bozukluğuna dönmemesi için tedavide erken davranmak gerekir.
Bunlar arasındaki dengesi ne bozar?
İki göz arasındaki numara farkından doğan göz tembelliği
Bir gözde yüksek astigmat
Uyum fazlalığı
Tedavide tüm göz kasları “Temel göz kası egzersizleri” adı altında birbiriyle iletişim içinde çalışması sağlanır. Daha sonra gevşek kas güçlendirilir, gerdiren kas gevşetilir. Uyum fazlalığını ve astigmatı giderme ve görmeyi geliştirme kasların düzelmesini sağlayacaktır.
Ekzantrik fiksasyon: Şaşılıkta görüntü %25-75 vakada daha az gören sarı nokta dışına düşer. Hasta yan bakar. Şaşılıkta ortaya çıkan yan bakış egzersizle giderilir. Ekzantrik fiksasyon düzeltilmezse şaşılık da düzelmez, ameliyat olsa dahi yeniden kayma ortaya çıkar.
Yer etme: Tedavide gecikilmişse kas görüntüyü buraya yönlendirir.
İki sarı nokta: Biri asıl diğeri şaşılıktan dolayı hatalı sarı nokta söz konusudur.
Özel gözlükler görüntüyü sarı noktada bu gözlükleri takılan sürede toplanır. Kas ve fonksiyonlarını düzelmesi sağlanmadıkça hatalı sarı nokta kullanılır, bu dışarıdan şaşılık görünümü ile ortaya çıkar.
İnvers (ters) oklüzyon (kapatma): Şaşı göz kapatılarak hatalı satı nokta unutturulur.
Prizma uygulaması:
TEDAVİNİN SONUNA DOĞRU DÜZELENLER
.
İki gözle tek görme:(Binoküler görüş) Şaşı hasta iki gözle tek görmez. Daha çok kaymayan gözü kullanır. Bu durum diğer gözün görmesinin tembelleştirir.
Füzyon: Şaşılık temelde füzyon bozukluğudur. İki gözden gelen görüntünün beyinde birleşmesi şaşılıkta bozulur. Göz tembelliğini düzeltmek içim sağlam gözün kapatılması füzyonu daha fazla bozar, şaşılığı artırır.
Eş zamanlı algılama: (Simültane persepsiyon), Sağ ve sol gözden gelen görüntüler aynı anda algılanır. Şaşılıkta gözün bu özelliğinde bozulur.
Görüntü tamamlama: (Retinal korrespondans) Gözün yapısı nedeniyle bazı alanlar görmez. İki göz birlikte bakarken birbirinin eksiklerini tamamlar ve kusursuz görme sağlanır. Şaşılıkta gözün bu özelliği bozulur.
3 boyutlu görme: İki gözün farklı alana bakması 3 boyutlu görmeyi de bozar.3 boyutlu görmemek birçok meslekte başarısız olmak demektir. Cerrahlık, şoförlük, pilotluk, sporculuk, garsonluk, diş hekimliği, terzilik… Şaşılıkta bozulan onlarca göz fonksiyonu düzene sokulduktan sonra egzersizle 3 boyutlu görme egzersizlerine başlanır.
Oryantasyon bozukluğu: Bulunduğu ortama uyum bozuk veya yetersizdir. Hasta bunun sıkıntısını çeker. Size bakarken gözü başka yer olabilir. Bunun nedeni ekzantrik fiksasyondur. Bazı hastalar bunu telafi eder. Göz fonksiyonları çalışır hale gelince oryantasyon bozukluğu da düzelir.
İYİLEŞMEYİ NELER UZATIR?
İçe şaşılıkta erken davranıp fonksiyon bozukluğu kas bozukluğuna geçmeden tedavi etmek kolay ve hızlı bir uygulamadır.
*Şaşılığın fazla olması
*İki göz arasındaki numara farkının çokluğu
*Kayan gözde astigmatın yüksek olması
*Göz tembelliği tedavisinin uzaması
*Çapraz şaşılığa dönmesi
ÖZETLE ŞAŞILIKTA ÖNEMLİ KONULAR
*Mükemmellik: Şaşılık tedavisi mükemmel olmalıdır. İki kişi karşılaşınca göz göze gelirler. Şaşı kişi tedavi olsa da en sıkıntılı andır.
*Zamanlama: Erken davranılmalı, fonksiyon bozukluğu kas bozukluğuna dönmemelidir.
*Okul başlamadan: Okul başlamadan şaşılık tedavisi bitmelidir. Okul demek aşırı yakın çalışma demek ve içe şaşılığı artırır.
*Çapraz şaşılığın eklenmesi: İçe şaşılıkta tedavide geç kalınırsa içe şaşılığa yukarı doğru çapraz şaşılık eklenir ve mutlaka ameliyat gerektirir.
*Göz tembelliği: Göz tembelliği en önemli konudur. Göz tembelliğinin düzelmesi şaşılıkta önemli düzelme sağlar.
*Görme sistemi : Göz tembelliği için sağlam gözü kapatmak görme sistemini bozar.
*Füzyon ve iki gözle tek görme : Şaşılık iki gözle tek görme bozukluğudur. Sağlam gözü kapatmak gözü teke indirir, füzyon bozukluğunu dolayısı ile şaşılığı artırır.
*Gözlüksüz yaşam: Şaşılık tedavisi kadar yaşam boyu da gözlük takmamasını hedeflemek önemlidir.
*Tam ilaçlı muayene sonucunu gözlük olarak verme: İçe şaşılık artı gözlük sonucudur. Şaşılığı düzeltmek için ilaçlı gözlük ölçümünün verilmesi uygulaması yapılır. Bunu hastaya vereceği sıkıntılar;
Göz numarasının azalmasını önler.
Konverjansı bozar.
Uyum gevşekliği veya gecikmesine neden olur.
*Eksantrik fiksasyon düzeltilmezse tedavi uzar veya ameliyat olsa da yeniden kayar. Görüntü sarı nokta dışında, keskin görme hücrelerinin az olduğu farklı bir noktada odaklanır.
Astigmat : Astigmat ciddi şaşılık, göz tembelliği ve şaşılık tedavisinin uzaması nedenidir. Görüntü odaklama değil düzlemdir, gözlük de yeterli düzeltme sağlamaz. Astigmat egzersizle düzeltilmelidir.
Ameliyat : Bozulan göz fonksiyonları çalışır hale getirilmediği için gözler tekrar kayar. Ameliyat gözü zedelemektir.
Egzersizle tedavi : Alternatif tedavi değil asıl tedavidir.
Göz hassas bir organdır. Lütfen ona bıçak değdirmeyin. Aşırı şaşılıklar ve verev (çapraz) şaşılıklara ameliyat gerekir. Bunların da sayısı oldukça azdır.
DR. SELİM HÜSREVOĞLU
Göz hastalıkları uzmanı
News
